Δεκέμβρης, ο Χριστουγεννιάτης
Ο Δεκέμβρης, ή Δεκέβρης όπως τον λένε στα χωριά, είναι ο μήνας που κλείνει τη χρονιά και την ψυχή του χειμώνα. Μήνας γεμάτος δοξασίες και δεισιδαιμονίες, μήνας των Χριστουγέννων και της παραμονής της Πρωτοχρονιάς. Αν τύχει κι είναι στεγνός, λένε οι παλιοί, «χαρά στα Γέννα τα στεγνά, τα Φώτα τα βρεγμένα», γιατί τότε ο καινούριος χρόνος θα ’ρθει βροχερός και γεμάτος καρπούς.
Στα χωριά, ο Δεκέμβρης μυρίζει καπνό και χοιρινό. Είναι ο μήνας των σφαγείων: σφάζουν τα γουρούνια και φτιάχνουν λουκάνικα, λούντζες, ζαλατίνες και τσιρίγγες. Τ’ απλώνουν στον ήλιο ή τα φυλάνε σε μικρές κούμνες, μέσα στο λίπος του ίδιου του ζώου, για να κρατήσουν όλο τον χειμώνα. Και τα σπίτια γεμίζουν ζωή∙ γυναίκες, παιδιά, γέροι όλοι μαζί, ανάβουν φωτιές, ψήνουν και τραγουδούν.
Από τις 4 ως τις 6 του μήνα, έρχονται τα Νικολοβάρβαρα, οι τρεις μέρες της Αγίας Βαρβάρας, του Αγίου Σάββα και του Αγίου Νικολάου.
«Τα Νικολοβάρβαρα κι οι τοίχοι χάρβαλα», λέει η παροιμία, γιατί συνήθως βρέχει τόσο πολύ που τα σπίτια ποτίζουν ως τα θεμέλια. Ο κόσμος λέει τότε πως «απ’ τα Νικολοβάρβαρα αρχίζει κι ο χειμώνας».
Στις 4 Δεκεμβρίου, της Αγίας Βαρβάρας, οι μανάδες βράζουν γλυκιά βαρβάρα ή φτιάχνουν μελόπιτες και τις αφήνουν στα σταυροδρόμια – να γλυκάνει, λένε, η αρρώστια αν περάσει. Είναι η μέρα της προστάτισσας των παιδιών, εκείνης που φυλάει τα κορμάκια τους απ’ την ευλογιά και κάθε κακό.
Την επόμενη, 5 του μήνα, είναι του Αγίου Σάββα. «Η Αγιά Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη Σάββας σαβανώνει κι ο Άη Νικόλας παραχώνει», λένε οι γιαγιάδες, εννοώντας πως ο χειμώνας βαθαίνει, φέρνοντας παγωνιά και αρρώστια. Μα ο Άη Σάββας, προστάτης και θεραπευτής, δεν αφήνει τις ψυχές να φύγουν εύκολα. Εκείνη τη μέρα μαγειρεύουν φάβα – «του Άη Σάββα τρώνε φάβα» – και την μοιράζουν ευλαβικά.
Κι έπειτα, στις 6 Δεκεμβρίου, γιορτάζει ο Άγιος Νικόλας, ο θαλασσινός άγιος. Κυβερνά τα πέλαγα και τα βουνά, φέρνει βροχή στη γη και κύματα στη θάλασσα. Όταν θυμώνει, λένε, σηκώνει τρικυμία, κι οι ναυτικοί, για να τον καλοπιάσουν, ρίχνουν στα νερά λάδι απ’ το καντήλι του ή κόλλυβα και ψίχουλα λέγοντας:
«Άη Νικόλα μου, πάψε την οργή σου».
Και τότε, λένε, η θάλασσα γαληνεύει.
Κι είναι γνωστή η ιστορία από τη θαλασσινή Μάνη:
Παλιά, τα καΐκια ταξίδευαν χωρίς τιμόνι, κι όταν σηκωνόταν θύελλα, τσακίζονταν στα βράχια. Ένας δαιμονικός περάτης οδηγούσε κάθε φορά το καράβι κι έπαιρνε τις ψυχές των ανθρώπων. Μα ένα πρωί, ανάμεσα στους επιβάτες, βρέθηκε κι ένας γέρος με άσπρα γένια και ξύλο στο χέρι. Σαν σηκώθηκε η τρικυμία, ο γέρος στάθηκε στην πρύμνη, στερέωσε το ξύλο και κράτησε το καΐκι όρθιο μέσα στα κύματα. Έτσι σώθηκαν όλοι. Ο περάτης έσκασε απ’ το κακό του και χάθηκε, κι ο γέρος μαζί — γιατί ήταν ο ίδιος ο Άγιος Νικόλας, που νίκησε το κακό και χάρισε στους ανθρώπους το πρώτο τιμόνι.
Στις 15 του μήνα γιορτάζει ο Άγιος Ελευθέριος, προστάτης των εγκύων και των μαιών. Οι γυναίκες δεν δουλεύουν εκείνη τη μέρα, για να τους δώσει «καλή λευτεριά», να φέρουν τα παιδιά τους στον κόσμο με ησυχία.
Κι έπειτα έρχεται η πιο λαμπρή νύχτα του χρόνου:
Η Γέννηση του Χριστού, στις 25 Δεκεμβρίου. Η γη φοράει τα καλά της, τα σπίτια στολίζονται, και το φως της φάτνης φωτίζει κάθε καρδιά. Την επομένη, στις 26, γιορτάζεται ο Εμμανουήλ, και στις 27 ο Άγιος Στέφανος, που σφραγίζουν τις γιορτές του Δεκέμβρη.
Έτσι κυλά ο Δεκέμβρης — γιορτινός, μυρωδάτος και ιερός.
Μήνας που σφάζει το παλιό και γεννά το νέο∙ που ενώνει το χώμα, τη θάλασσα και τον ουρανό κάτω από το ίδιο φως των Χριστουγέννων.
